De gemeente Dalfsen herdacht op zaterdag 4 mei in Nieuwleusen en Dalfsen de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en de slachtoffers die daarna zijn omgekomen in oorlogssituaties of bij vredesoperaties. Door wethouder André Schuurman in Nieuwleusen en burgemeester Erica van Lente in Dalfsen is hierbij tijdens de herdenkingsbijeenkomsten stil gestaan. De uitgesproken woorden staan hieronder.

Toespraak 4 mei herdenking Nieuwleusen door wethouder André Schuurman

Wat mooi dat u met zovelen bent gekomen. Ik zie oud én jong. Fijn.

Vandaag zijn we hier samen om een ieder te herdenken die hun leven gaf voor onze vrijheid. Vanaf het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties. Onze gedachten gaan uit naar de vele burgers en militairen die vielen, naar hen die achterbleven met een gevoel van gemis of verdriet. Laten we herinneren, gedenken, troosten en verbinden.

Voor sommigen van ons is dit een persoonlijke herdenking. U herdenkt misschien geliefden, familieleden of vrienden die hun leven op het spel zetten om ons te beschermen. Wij zijn hun tot aan vandaag zó dankbaar. Wij zullen hen nooit vergeten. Vrijheid is een belangrijk goed. 

De afstand in tijd tussen de vele indrukwekkende gebeurtenissen van toen en dit moment worden steeds groter. Al is het leed van oorlogen ook in deze tijd ons niet onbekend. Ook in deze tijd zijn er slachtoffers van oorlogen te herdenken. Dat doet me denken. Misschien maken zij wel hetzelfde door als onze voorouders dat deden in de oorlog.

De meesten onder ons waren toen nog niet geboren. Een aantal van u heeft echter deze dagen moeten meebeleven en heeft daar herinneringen aan. Ik wil het verhaal van Willem Beldman met u delen. 

Willem diende als jongen bij een boer op Kampereiland. Een landwachter die bij de boeren melk ophaalde, werd door een groep jongelui, waaronder Willem, uitgejouwd.

Ten tijde van de mei-stakingen in 1943 was er op het platteland protest: het niet aanleveren van melk aan de fabrieken voor de Duitse soldaten. Jonge jongens beletten dat de melkbussen op de wagen kwamen om zo de export naar Duitsland te bemoeilijken. De melk werd daarna duur betaald.

De Duitsers namen wraak en verschillende jongens van de groep werden opgehaald. Enkelen overleefden dit niet. Willem werd ook opgehaald, dat gebeurde toen hij voor verlof naar zijn ouders aan het Westeinde ging. Vader Beldman had daar een klompenmakerij, was kapper én boer. 

Willem was nauwelijks thuis of er stond iemand aan de deur om hem mee te nemen. Zijn 10-jarig broertje Gerrit stond erbij. Moeder Beldman vroeg of er niet eerst nog een kopje koffie gedronken kan worden. Maar hier was geen sprake van. Zonder ook maar iets mee te kunnen nemen moest Willem Beldman mee. Zijn gezinsleden zagen hem nooit meer…

Ook vader Beldman werd door toedoen van de NSB opgepakt. Hij werd naar kamp Erika in Ommen gebracht. Lang hebben ze hem daar niet vastgehouden. Klompen had pa Beldman niet meer. Hij moest lopend op sokken van Ommen terug naar Nieuwleusen, naar het Westeinde, ter hoogte van de Petersweg.

Op het 10- jarig broertje Gerrit (Gait) maakte het oppakken van broer Willem een onuitwisbare indruk. Een zus van Willem en Gait zag later altijd vreselijk op tegen de herdenking van 4 mei. 

Wat is er met Willem gebeurd nadat hij uit zijn huis in Westeinde is opgepakt zult u zich afvragen?

Nadat Willem uit huis was gehaald, kwam hij terecht in concentratiekamp Neuengamme in Duitsland. Tegen het eind van de oorlog kwam hij terecht in Zweden. Dat kwam omdat het Zweedse Rode Kruis zich mocht ontfermen over een aantal gevangenen uit de Duitse kampen, zij brachten ze naar Zweden. 

Willem werd slechts 21 jaar oud en overleed op 5 juli 1945 aan de gevolgen van TBC. Later is hij nog herbegraven op het Nederlands Ereveld Sorkedals Veien in Oslo Noorwegen. Hier liggen in totaal 23 Nederlandse oorlogsslachtoffers. 

Janneke, de dochter van de toen kleine 10-jarige Gait Beldman, reist op 4 mei regelmatig af naar Oslo om daar de herdenking van de slachtoffers bij te wonen. Momenteel is Janneke ook in Oslo. Door te vertellen over haar oom die niet terugkwam uit de oorlog. Zo blijft het verleden onder onze aandacht. 

Aandacht voor de littekens die de Tweede Wereld Oorlog en andere oorlogen achterlieten. Littekens die soms nog steeds zichtbaar zijn en we soms onzichtbaar met ons meedragen. Door de verhalen te blijven vertellen houden we de herinnering aan hen die het meemaakten levend. We moeten en kunnen er van blijven leren en dit meenemen in hoe we met een ander willen omgaan. 

Maar ook breder werkt de Tweede Wereldoorlog door, zoals in de manier waarop we naar de wereld kijken. Alleen in een land zonder oorlog, waar mensenrechten worden nageleefd en waar geen onderdrukking is, kan een samenleving goed functioneren. Het gaat in onze samenleving niet alleen om gedeelde kennis over het verleden. Het gaat ook om het delen van onze ervaringen, herinneringen en emoties. Dit draait allemaal om de vraag hoe mensen zichzelf en hun samenleving willen zien en welke lessen ze daaruit voor de toekomst willen trekken. 

Laten we daarom naar elkaar omkijken. Onbekend maakt immers onbemind. Blijf elkaar deze verhalen vertellen, zoals het verhaal van Willem of Gait, zodat we hen die hun leven gaven niet vergeten. 

Daarom vieren we op 5 mei dat wij in een democratie mogen leven. Een land waar iedereen mag meedenken en meebeslissen. Dat vraagt om ieders blijvende verantwoordelijkheid. Van mij, van u, van jullie.

Toespraak 4 mei herdenking Dalfsen door burgemeester Erica van Lente

Goedenavond allemaal, fijn dat we hier vanavond samen zijn. 

Wanneer is een oorlog eigenlijk voorbij? De littekens blijven, ook 79 jaar later. Deze week ontving ik een brief van een inwoner die 13 jaar was toen de Tweede Wereldoorlog voorbij was. Het was met geen pen te beschrijven, wat hij in die laatste oorlogsmaanden meemaakte, in het westen van Nederland. De bomen in zijn straat waren compleet verdwenen, er was honger, er werden mensen doodgeschoten. En los van dat deze inwoner dit nog steeds op kan schrijven, is er vrijwel niemand meer met wie hij er nog over kan praten, met wie hij verhalen kan delen. Om zich heen kijkend, ziet hij dat we in de wereld in dezelfde valkuilen stappen. Hij sluit zijn brief aan mij af met een oproep: “Laten we hopen dat we weer lichtpunten zien en dat we bevrijd worden van al het geweld, lafheid, hebzucht en zelfvoldaanheid”. 

Wanneer ben je als mens echt bevrijd, hoe kun je een oorlog achter je laten? Ik las een tijdje terug een boek. Het heet ‘Eindelijk bevrijd. Geen schuld, geen slachtoffer’. Simon Gronowski en Koenraad Tinel gaan hierin met elkaar in gesprek. Gronowski werd in 1943 in België opgepakt door de Gestapo, samen met zijn moeder en zijn zus. Hij werd samen met hen gedeporteerd en slaagde erin uit de trein te springen die onderweg was naar Auschwitz. Zijn moeder en zus zag hij nooit weer. Tinels verhaal is ook tragisch, aan de andere kant. Zijn vader en broers waren aanhangers van Hitler en sloten zich aan bij de SS. Koenraad was zelf te jong. 

In 2012 bracht een jongen van 16 deze mannen bij elkaar. Hij vond dat ze met elkaar moesten praten. Het werd de ontmoeting van hun leven. Koenraad Tinel leerde van Simon Gronowski dat hij de last van zijn vaders schuld niet hoefde te dragen. Simon Gronowski leerde dat hij niet het eeuwige slachtoffer hoefde te blijven om zijn verloren geliefden te eren. Pas door de ontmoeting met elkaar, zijn deze beide mannen werkelijk bevrijd. Door verbinding hebben ze kunnen komen tot verzoening. Het is een ontroerend boek over een bijzondere ontmoeting. 

Ik moest erna meteen denken aan een dichtregel van de Perzische dichter Rumi. Ik heb hem in toespraken wel eens vaker aangehaald. Hij schreef: ‘Voorbij onze meningsverschillen is een veld. Laten we elkaar daar ontmoeten’. Nu de afgelopen jaren oorlogen ook voor ons weer dichterbij komen, geeft deze zin mij troost en inspiratie. We zijn allemaal mensen, en moeten het met elkaar oplossen in deze wereld. 

Het is verschrikkelijk te horen dat er meer sprake is van jodenhaat, van antisemitisme. En dat er in het algemeen meer geweld in de wereld is tegen mensen omdat ze ‘anders’ zouden zijn.  Alle oorlogen die momenteel gevoerd worden, al het geweld dat gepleegd wordt, is vreselijk. Laten we als mensen ons best doen om elkaar te zien voor wie we zijn: allemaal mensen die er het beste van proberen te maken, samen in plaats van ten koste van een ander. 

Er zijn veel mensen in ons land die leven met de herinnering aan oorlog. Er komen nog dagelijks nieuwe mensen bij, zoals vluchtelingen, die oorlogstrauma’s met zich meedragen. In de gemeente Dalfsen leven enkele honderden inwoners die afkomstig zijn uit landen waar het nu niet veilig is. Landen als Oekraïne, Syrië, Turkije, Eritrea, Jemen, Irak en Iran. Laten we ook de veteranen niet vergeten: mensen die zich namens Nederland hebben ingezet voor vrede en veiligheid elders op de wereld. Wat al deze mensen verbindt, is niet alleen hun eigen trauma. Maar zij zijn ook de schakel in het doorgeven van herinneringen, van pijn en verdriet, aan hun kinderen en zelfs kleinkinderen. 

Er zijn nog zoveel verhalen over oorlogen die we niet kennen. Er is nog zoveel niet gezegd. Maar de sporen laten zich voelen. Waarschijnlijk in elk van onze levens, op de een of andere manier. Laten we elkaar de ruimte geven voor emoties, voor het delen van verhalen en gedachten. Laten we elkaar ontmoeten als mensen, in dat veld voorbij onze meningsverschillen. In onze democratie, in ons land waar vrede en veiligheid ons kostbaarste bezit zijn, moet ruimte zijn voor alle opvattingen en voor alle sentimenten. Daar moeten we elke dag samen aan blijven werken. 

Vanavond zijn we bij elkaar om de slachtoffers te herdenken van de Tweede Wereldoorlog en van latere oorlogen waar Nederland bij betrokken was. Als oorlogen lang achter ons liggen, is de neiging groot te denken dat we die periodes achter ons kunnen laten. Maar het verleden vergezelt ons elke dag en het bepaalt onze toekomst. Laten we dus vandaag ook stilstaan bij de kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen die verhalen en gevoelens met zich meedragen, die nog altijd leven met oorlog. Maar laat ons bovenal stilstaan bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van andere oorlogen: zij gaven hun leven voor onze toekomst, voor onze vrede en veiligheid. Voor onze democratie. Dank u wel.